Nowelizacja standardu ISO 14001 – System Zarządzania Środowiskowego sprawia, że zarządzanie to, a w szerszym wymiarze proekologiczne zarządzanie rozwojem przedsiębiorstwa, nie stanie się w najbliższej przyszłości epizodycznym, kierowanym modą rozwiązaniem nastawionym tylko i wyłącznie na budowanie wizerunku przedsiębiorstwa. Ma ono szansę zyskać miano wręcz obowiązującego standardu współczesnego biznesu. Przyczynami tego zjawiska są rosnące wymagania wobec przedsiębiorstw, wynikające z presji na środowisko przyrodnicze oraz wzmagająca się społeczna świadomość ekologiczna wobec zagrożeń środowiskowych. Intensyfikacja rozwoju przemysłu i związane z nią tempo powstawania nowych zanieczyszczeń i odpadów zrodziła potrzebę usuwania zanieczyszczeń u źródła, zgodnie z założeniami koncepcji zrównoważonego rozwoju.
W związku z tymi tendencjami norma ISO 14001:2015 wprowadza zmiany w kierunku zwiększenia oddziaływania firm na ochronę środowiska. Niżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
Zmiany i nowe wymagania w odniesieniu do ochrony środowiska
Kontekst organizacji
Organizacja musi określić i przeanalizować wszystkie aspekty zewnętrzne i wewnętrzne, które mają wpływ na osiąganie przez nią celów w ramach zarządzania środowiskowego i na podnoszenie jakości oddziaływania na środowisko. Odnosi się to do warunków środowiskowych oraz prawnych, mających wpływ na funkcjonowanie firmy, jej wyroby oraz usługi.
Drugim ważnym zadaniem dotyczącym kontekstu firmy jest zidentyfikowanie stron zainteresowanych, które odgrywają znaczącą rolę w systemie zarządzania środowiskowego.
Trzecim zadaniem w tym obszarze działania organizacji jest rozpoznanie potrzeb i oczekiwań zainteresowanych stron.
Przywództwo i zaangażowanie
W nowelizacji normy ISO 14001 – System Zarządzania Środowiskowego rozszerza się wymagania mające związek z odpowiedzialnością i zaangażowaniem kierownictwa organizacji w zarządzanie środowiskowe. Przykładem takiego zaangażowania może być na przykład ustalenie parametrów wyniku środowiskowego w planowaniu strategicznym. Takie podejście powinno zagwarantować umieszczenie wymogów dotyczących zarządzania środowiskowego w głównych procesach biznesowych firmy i przez to doprowadzić do uzyskania pożądanych rezultatów.
Polityka środowiskowa
Polityka prowadzona przez organizację z ukierunkowaniem na środowisko powinna między innymi zawierać deklarację działań skierowanych na ochronę środowiska naturalnego, w tym unikania zanieczyszczenia środowiska przede wszystkim przez:
- zrównoważone wykorzystanie zasobów,
- wprowadzanie zmian mających na celu zmniejszenie wpływu na klimat,
- ochronę różnorodności biologicznej i ekosystemów,
- ustalenie istotnych aspektów środowiskowych.
Działania odnoszące się do ryzyk i szans
W procesie certyfikacji ISO 14001:2015 wymagane jest określanie i dokumentowanie ryzyk i szans w odniesieniu do znaczących aspektów środowiskowych, wymogów prawnych oraz zobowiązań firmy. Wymagane jest utrzymanie udokumentowanych informacji o tych procesach, w związku z tym w przyszłości może wzrosnąć rola korzystania przez organizację z narzędzi i mechanizmów zarządzania ryzykiem.
Aspekty środowiskowe
Rośnie rola określenia wpływu i odpowiedzialności w łańcuchu wartości, a tym samym istotne staje się rozważenie perspektywy cyklu życia, w tym zastosowania oceny cyklu życia wyrobu lub usługi.
Cele środowiskowe
Organizacja powinna zdefiniować miary lub wskaźniki dla celów, które umożliwią monitorowanie i ocenianie stopnia realizacji celów.
Udokumentowane informacje
Chcąc, aby system zarządzania i jego dokumentacja były bardziej elastyczne, zamiast terminów „dokumentacja”, „dokument” i „zapis” jest używany termin „udokumentowane informacje”. Oznacza to, że pewna ilość dokumentacji jest obowiązkowa. Organizacja sama ma określić ich listę w celu zapewnienia skuteczności SZŚ.
Planowanie i nadzór nad działaniami operacyjnymi
Organizacja powinna zapewnić sobie nadzór i wpływ na procesy zlecane na zewnątrz. W odniesieniu do cyklu życia, organizacja powinna określić wymagania środowiskowe dla zakupywanych usług i procesów na zewnątrz oraz poinformować swoich kontrahentów o jej wymaganiach środowiskowych.
Korzyści z wdrożenia i certyfikacji SZŚ zgodnego z ISO 14001:2015
Polepszenie wizerunku firmy w oczach klientów, kontrahentów i otoczenia firmy poprzez:
- wykazanie, że firma działa w zgodzie z przepisami prawa oraz innymi, do których spełnienia się zobowiązała
- zaprezentowanie całego przedsiębiorstwa jako świadomego swoich wpływów na środowisko naturalne, prowadzącego działalność z ich uwzględnieniem,
- ukazanie firmy jako stabilnego przedsiębiorstwo lokującego nadwyżki w różne inwestycje, co świadczy o wadze, jaką przykłada do swojej przyszłości rynkowej,
- stworzenie i utrzymywanie narzędzi pomagających gromadzić informacje z otoczenia firmy dotyczących jej wpływów na środowisko, analizowanie ich i wykorzystywanie do ciągłego doskonalenia swojego systemu,
- nieustający proces doskonalenia organizacji poprzez uruchamiane działań korygujących, zapobiegawczych oraz doskonalących.
Korzyści ekonomiczne wynikają gównie z oszczędności jakie przynosi prewencja:
- zapobieganie niezgodnościom środowiskowym, które mają negatywny wpływ na wyniki finansowe przedsiębiorstwa,
- prowadzenie działalności zgodnie z obowiązującym prawem ochrony środowiska i innymi, do których firma jest zobowiązana, co pozwala uniknąć ewentualnych konsekwencji finansowych,
- unikanie zaniedbań w zakresie odprowadzania opłat środowiskowych, co wystrzega firmę przed karami.
Potrzeba wykazania przez firmy wagi, jaką przywiązują w ramach swojej działalności do ochrony środowiska, powoduje, że wiele z nich nie tylko wdraża wymagania systemu zarządzania środowiskiem, ale również poddaje się dobrowolnej certyfikacji.